Mantar hastalığı en yaygın cilt hastalıklarından biridir. İnsan vücudunun mikrobiyolojik alanı içerisinde mantar ve bakteri çeşitlerinin denge içerisinde bulunması normaldir. Ancak bu dengenin bozulması durumunda mantarlar hızla üreyerek mantar enfeksiyonuna neden olabilir. Tedavi edilmezse lenf bezi iltihabı, cilt altı doku enfeksiyonu gibi başka enfeksiyonların oluşma riski de artar.
Mantar enfeksiyonunun belirtileri oluştuğu bölgeye göre değişiklik gösterir. Çoğunlukla saçlı deri, tırnaklar, vajina, kasık, el ve ayaklarda görülen mantar hastalığının başlıca belirtileri:
• Renk ve doku değişiklikleri
• Kızarıklık ve şişlik
• Kaşıntı
• Tahriş
• Akıntı
Mantar hastalığına neden olabilecek başlıca faktörler aşağıdadır:
• Obezite
• Hamilelik
• Sağlıksız beslenme
• Duş ardından veya terleme sebebiyle cildin nemli kalması, tam olarak kurumaması
• Hava geçirgenliği düşük terlemeyi arttıran kıyafetler giymek
• Çamaşır ve bulaşık gibi nedenlerle ellerin sürekli ıslak kalması
• Ayakların uzun süre ayakkabı içerisinde kalması
• Mantar enfeksiyonu olan bir kişi veya hayvanla temas etmek
• Havuz ve duş gibi ortak alanları kullanmak
• Havlu, çarşaf, terlik ve ayakkabı gibi kişisel eşyaları ortak kullanmak
• Cilt sağlığına uygun olmayan ürünler kullanmak
• Bağışıklık sistemini zayıflatan hastalıklara sahip olmak
Sıklıkla ayak tırnaklarında görülen tırnak mantarı tırnak ucundan başlayarak geniş bir alana yayılma eğilimi gösterir. Tırnaklarda kalınlaşma, şekil bozukluğu ve renk bozukluğu meydana gelir. Çoğunlukla ayak baş parmağında görülür, zamanla diğer tırnaklara ve ellere de yayılma gösterebilir. Tırnak mantarı ileri evrelerde şiddeli ağrı yapmaya başlar, kişinin hareket kabiliyetini sınırlandırır. Gün içerisinde uzun süreli kapalı ayakkabının içinde kalan tırnaklarda görülür.
Ayak mantarı en sık görülen mantar türlerindendir. İltihap, kaşıntı, dökülme, ayak tabanında kurulaşma ve çatlamalara neden olur. İltihaptan dolayı koku oluşur, ayak tabanındaki cilt çatlakları şiddetli ağrı ve acı yapmaya başlar. Özellikle yüzme havuzu gibi ortak alan kullanımlarında, ayakların uzun süre ayakkabı içerisinde kalmasıyla ve nemli, sıcak ortamlar sebebiyle görülür.
Daha çok erkeklerde görülen kasık mantarı kızarıklık, kaşıntı ve yanma yapar. Tek veya iki tarafta da kasığı etkileyebilen mantar enfeksiyonu cinsel organa da yayılabilir. Genellikle vücudun farklı bölgesindeki mantar enfeksiyonundan geçmiş olabilir.
Kadınlarda görülen vajinal mantar şiddetli kaşınma sebebiyle günlük yaşantıyı olumsuz etkiler. Tedavide gecikilmesi mantarın genital bölgedeki diğer alanlara da yayılmasına neden olur. Vajinal mantar, vajinadaki yararlı mantar ve bakterilerin değişim geçirmesi sonucu kontrolsüz üremesi ile görülür.
Vücudun herhangi bir bölgesinde oluşabilen vücut mantarı çember şeklindeki kızarık izler ile belirti verir. Başlangıçta lekeler küçüktür, ancak zaman içerisinde büyüyerek iltihaplanır. İltihapla birlikte kaşıntı ve dökülmeler görülür. Çoğunlukla göğüs, sırt, bel ve kol bölgelerindedir.
Saçlı deride ortaya çıkan mantar türüdür. Kafa derisinde görülen saç mantarı saçın uzamasını engeller ve dökülmesine sebep olur. Çoğunlukla çember şeklinde bir alan içerisinde yayılım gösterir. Kızarıklık, iltihap, kaşıntı, kepeklenmeler ve deride dökülmelere neden olur.
Doç. Dr. Sevda ÖNDER
Bir enfeksiyon hastalığı olan mantar hastalığı, tek hücreli mantarların cilt üzerinde kızarıklık, kaşıntı, iltihaplanma ve şişliklere neden olmasıdır. Farklı mantar türleri vücudun çeşitli bölgelerinde bu belirtilerin görülmesine neden olabilir. El, ayak, yüz, vücut, kafa derisi gibi bölgelerde cilt üzerinde çoğalan mantar türleri nedeniyle enfeksiyon oluşur.
Başlangıçta sınırları belli gibi görünen cilt anomalileri, zaman içinde mantarın vücudun farklı bölgelerini de etkisi altına almasıyla yayılabilir. Mantar, çevre bölgelerde ya da tamamen farklı bir bölgede yayılım göstererek o bölgelerde de iltihaplanmaya neden olabilir. Bu durumda enfeksiyon çok daha şiddetli semptomlarla seyreder.
Mantar hastalıkları en çok ayak, tırnak, kasık ve vajina, saç gibi bölgelerde deri üzerinde ortaya çıkar. Bununla birlikte nadiren de olsa dil ve lenf bezlerini de etkisi altına alabilir.
Mantar belirtileri, vücutta görülme bölgesine göre değişiklik gösterir.
Bununla birlikte mantar hastalarında yaygın olarak görülen belirtilerden bazıları şunlardır:
- Deri üzerinde halka şeklinde kızarıklık ve şişlik.
- Pembe, kırmızı ya da kahverengi gibi cilt renginden farklı lezyonlar.
- Ciltte iltihaplanma.
- Cilt üzerinde pullanma ve dökülmeler.
- Sürekli kaşıntı hissi.
Bu belirtilere ek olarak mantarın etki alanına göre farklı belirtiler de görülebilir. Tırnak mantarları tırnak içinde renk değişikliklerine ve şekil bozukluklarına yol açar. Vajinal mantarda ise kaşıntı, kızarıklık ve deri dökülmesine ek olarak kıvamlı akıntı görülebilir.
Vücuttaki yüzeysel mantarlarda ise içi sıvı ya da irin dolu büyük veya küçük kabarcıklar görülebilir. Bu belirtilerden biri ya da birkaçının görüldüğü bireylerin bir sağlık kurumuna başvurması gerekir.
Mantarın tipi ve etki alanı belirlendikten sonra tedavi uygulanmaya başlanır. Hemen hemen tüm tedavilerde oral yolla alınan ilaçlar ya da topikal krem, losyon ve pomatlar kullanılır. Bazı ileri derece vakalarda bu tedavi yöntemlerinden birlikte yararlanılır.
Çeşitli formlardaki antifungal ilaçlar öncelikle tercih edilen yöntemlerden biridir. Bu ilaçlar krem ve losyon, şampuan, hap, fitil, toz ya da sprey şeklinde olabilir. İlaçların dozu ise mantarın tipine ve üreme alanına, belirtilerin şiddetine ve hastaların tıbbi geçmişine göre ayarlanır.
İlaç ve kremlerin düzenli kullanılması tedavinin önemli basamaklarından biridir. Mantar mikroorganizmaları hızlı bir şekilde üreyebilir ve vücudun farklı bölgelerine yayılabilir. Düzenli kullanılan ilaçlar mantarın üremesini yavaşlatarak tedavide başarı oranını artırır.
Tedavi süresi ise mantarın türüne ve yerleşim alanına göre değişiklik gösterir. Vajinal mantarlar ortalama 7-10 içinde iyileşir. Bununla birlikte, vücut ve saç mantarları yaklaşık 30 gün, tırnak mantarları ise ortalama 6 ayda tedavi edilir.
- Aşırı terleme problemi olanlarda.
- Duş sonrasında vücudunu nemli bırakanlarda.
- Ayakkabı, havlu gibi eşyaları başkalarıyla ortak kullananlarda.
- AIDS gibi enfeksiyon hastalıkları bulunanlarda.
- Ergenlik öncesi dönemde bulunan çocuklarda.
- Obezite ya da diyabet hastalarında.
- Hamilelerde.
- İleri derecede kanser hastalarında.
- Bağışıklık sistemi ve vücut direnci düşük kişilerde.
- Elleri sürekli olarak ıslak kalan bireylerde mantar hastalığı görülme ihtimali daha fazladır.
Erkekten kadına veya kadından erkeğe mantar bulaşır mı?
Normal koşullarda erkek cinsel organında mantar tutunamamakla birlikte, bu tür hastalık durumunda mantar cinsel ilişki yoluyla erkeğe ve daha sonra yeniden kadına geçebilir. Bu nedenle bu tür hastalık durumlarında kadının erkeğin tedavi olması çok önemlidir.
Mantar hastalığının tedavi edilmediği durumlarda, mantarın neden olduğu iltihaplanmalara farklı enfeksiyonlar da eşlik edebilir. Bununla beraber, ilerleyen enfeksiyonların tedavi edilmesi zorlaşır; mantar başka bölgelere de yayılarak kronik hale gelebilir.